Skręcenie kostki to jeden z najczęstszych urazów narządu ruchu, który może przydarzyć się każdemu – zarówno podczas intensywnego treningu sportowego, jak i przy wykonywaniu codziennych czynności. Staw skokowy, mimo swojej skomplikowanej budowy i rozbudowanego aparatu więzadłowego, jest narażony na urazy przy najmniejszym potknięciu czy niewłaściwym postawieniu stopy. Według specjalistów, rocznie ponad milion osób zgłasza się po pomoc medyczną z powodu skręcenia kostki, a wielu więcej leczy ten uraz samodzielnie w domu. Jak rozpoznać skręconą kostkę i jakie są właściwe metody jej leczenia? W tym artykule znajdziesz kompleksowe informacje na ten temat.
Czym jest skręcenie stawu skokowego?
Skręcenie stawu skokowego to uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie, co skutkuje uszkodzeniem struktur wewnątrzstawowych oraz okołostawowych. Jak wyjaśnia Centrum Medyczne Gamma na stronie https://cmgamma.pl/baza-wiedzy/skrecenie-stawu-skokowego/, najczęściej do skręcenia kostki dochodzi podczas chodzenia, biegania czy skakania, gdy po prostu „źle staniemy”. Pacjenci zwykle zgłaszają, że po niewłaściwym postawieniu stopy usłyszeli charakterystyczne „chrupnięcie” w stawie, po którym nastąpił nagły ból i obrzęk w okolicy kostki. Uraz ten może wystąpić na nierównym terenie, śliskich powierzchniach czy w trakcie aktywności sportowej, gdy stopa zostaje gwałtownie wykręcona do wewnętrznej lub zewnętrznej strony.
Jak wygląda skręcona kostka? Charakterystyczne objawy
Wygląd skręconej kostki i nasilenie objawów zależą od stopnia uszkodzenia więzadeł i torebki stawowej. Lekarze klasyfikują skręcenia stawu skokowego w trzystopniowej skali:
Skręcenie I stopnia (lekkie)
W przypadku skręcenia kostki 1 stopnia dochodzi do niewielkiego naciągnięcia więzadeł i torebki stawowej. Objawy są zazwyczaj łagodne – pojawia się niewielki ból, który przeszkadza jedynie przy niektórych ruchach, a obrzęk jest nieduży i szybko ustępuje. Osoba odczuwa dyskomfort w miejscu urazu, ale nie ma uczucia niestabilności. Pacjent jest zdolny do chodzenia z niewielkim bólem, a dolegliwości mają umiarkowane nasilenie.
Skręcenie II stopnia (umiarkowane)
Przy skręceniu kostki 2 stopnia następuje częściowe przerwanie torebki stawowej i więzadeł. Objawy są wyraźnie bardziej nasilone – ból ma średnie natężenie i znacząco utrudnia chodzenie. Skręcony staw skokowy jest bardzo mocno opuchnięty, może być niestabilny, a w miejscu urazu często pojawia się rozległy krwiak. Ruchomość stawu jest ograniczona, a pacjent zwykle utyka podczas chodzenie.
Skręcenie III stopnia (ciężkie)
To najpoważniejszy stopień urazu, w którym dochodzi do całkowitego przerwania więzadeł oraz torebki stawowej. Paradoksalnie, ból może być mniejszy niż w przypadku drugiego stopnia, ale utrzymuje się dłużej. Obrzęk jest bardzo duży i obejmuje nie tylko miejsce skręcenia, ale także okolice całej stopy i podudzia. Charakterystyczne jest uczucie niestabilności stawu. Staw traci ruchomość, pacjent nie jest w stanie chodzić, a obrzęk i krwiak są bardzo rozległe.
Bezpośrednio po kontuzji odczuwamy bardzo ostry, piekący ból, nie tylko podczas ruchu, ale też w spoczynku. Kostka puchnie, czasem do naprawdę dużych rozmiarów (opuchlizna może się rozlewać na całą stopę, a nawet część łydki), a z czasem wokół stawu pojawiają się rozległe krwiaki i siniaki.
Skręcenie a zwichnięcie kostki – istotne różnice
Choć terminy „skręcenie” i „zwichnięcie” kostki są często używane zamiennie, określają one dwa różne urazy. Skręcenie to odwracalne uszkodzenie tkanek miękkich, po którym elementy stawu wracają na właściwe pozycje. Natomiast zwichnięcie to poważniejszy problem, wymagający nastawienia stawu, gdyż dochodzi do przesunięcia się względem siebie powierzchni stawowych (najczęściej kości skokowej i kości piszczelowej).
Przy zwichnięciu kostki widoczna jest deformacja stawu, występuje silny ból, szczególnie podczas ruchu, oraz duża opuchlizna. Torebka stawowa oraz więzadła ulegają częściowemu lub całkowitemu rozerwaniu. W przypadku zwichnięcia stawu skokowego konieczne jest nastawienie stawu, czyli ustawienie powierzchni stawowych w pozycji możliwie najbardziej zbliżonej do anatomicznej, co zmniejsza silne dolegliwości bólowe oraz odciąża struktury naczyniowe i nerwowe.
Diagnostyka skręcenia kostki
Diagnoza skręcenia stawu skokowego opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym z przeprowadzeniem testów diagnostycznych oraz odpowiednio dobranych badaniach obrazowych. Podczas badania lekarz dotyka skóry wokół urazu, aby sprawdzić punkty tkliwości, oraz porusza stopą, aby ocenić zakres ruchu i pozycje powodujące dyskomfort lub ból.
Standardowo wykonuje się zdjęcie rentgenowskie w 2 lub 3 projekcjach, aby wykluczyć uszkodzenia kości pod postacią złamania lub pęknięcia. W przypadku poważniejszych urazów lub niejasnego obrazu klinicznego wskazane może być uzupełnienie diagnostyki o badania USG, MRI lub tomografię komputerową. Badanie USG jest szczególnie wartościowe, ponieważ pozwala dynamicznie ocenić uszkodzenia i tworzące się blizny więzadeł – czy po przyłożeniu siły blizna więzadła napina się prawidłowo, a tym samym, czy będzie właściwie pełnić swoją funkcję.
Leczenie skręconej kostki
Leczenie skręcenia kostki zależy od stopnia urazu i obejmuje zarówno interwencje domowe, jak i profesjonalną opiekę medyczną.
Pierwsza pomoc i leczenie domowe
Nowoczesna rehabilitacja i ortopedia zaleca w fazie ostrej, przez pierwsze 3-4 dni po urazie, postępowanie według zasady PRICE (lub RICE):
- Protection (Ochrona) – ochrona skręconego stawu
- Rest (Odpoczynek) – całkowite odciążenie stawu, poruszanie się za pomocą kul
- Ice (Lód) – chłodzenie za pomocą zimnych okładów przez 10-15 minut 5-6 razy dziennie
- Compression (Ucisk) – stosowanie bandaża elastycznego, ortezy lub stabilizatora
- Elevation (Uniesienie) – trzymanie kończyny powyżej poziomu biodra
Leczenie specjalistyczne
W przypadku skręcenia I stopnia zazwyczaj wystarczy przestrzeganie zasad PRICE, stosowanie ogólnodostępnych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz odpoczynek.
Przy skręceniu II i III stopnia konieczne jest unieruchomienie kończyny. Gips lub ortezę stawu skokowego należy nosić przez 2-3 tygodnie, a czasami przez kolejne 6 tygodni także stabilizator. Zalecane jest stosowanie środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz przeciwzakrzepowych.
Leczenie zachowawcze skręcenia kostki powinno trwać do ustąpienia lub wyraźnego zmniejszenia się obrzęku oraz ustąpienia bólu. Zazwyczaj trwa to około 3 tygodni, ale przy znacznym uszkodzeniu tkanek z częściowym rozerwaniem torebki stawowej, takie leczenie powinno trwać nawet do 5-6 tygodni.
W rzadkich przypadkach, głównie u sportowców czy tancerzy oraz w przypadku nawracających skręceń stawu skokowego z chroniczną niestabilnością, może być konieczne leczenie operacyjne, polegające na zszyciu uszkodzonych struktur (torebki stawowej, więzadeł).
Rehabilitacja po skręceniu kostki
Rehabilitacja jest kluczowym elementem powrotu do pełnej sprawności po skręceniu stawu skokowego, szczególnie w przypadku urazów II i III stopnia. Początkowe postępowanie rehabilitacyjne koncentruje się na zmniejszeniu bólu i obrzęku. Następnie wprowadzane są ćwiczenia mające na celu przywrócenie pełnej ruchomości w stawie oraz wzmocnienie mięśni stabilizujących staw, aby wyeliminować niestabilność.
Pożądaną metodą rehabilitacji jest fizykoterapia (leczenie polem magnetycznym, krioterapia) oraz kinezyterapia (leczenie ruchem). Po opanowaniu prawidłowego wykonywania ćwiczeń należy kontynuować je samodzielnie w domu przez kilka tygodni.
Powrót do obciążania stopy powinien następować stopniowo. Po rozpoczęciu chodzenia z pełnym obciążaniem warto stosować stabilizator, aby zapobiec ponownemu skręceniu. Bardzo ważne jest, aby rehabilitacja odbywała się pod kontrolą fizjoterapeuty, ponieważ zbyt wczesny powrót do normalnej aktywności i nadmierne obciążenie stawu mogą prowadzić do przewlekłej niestabilności stawu skokowego.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania o skręcenie kostki
Jak odróżnić skręcenie od zwichnięcia kostki?
Skręcenie to odwracalne uszkodzenie tkanek miękkich, po którym elementy stawu pozostają na właściwych pozycjach. Zwichnięcie jest poważniejszym urazem, przy którym dochodzi do przesunięcia się względem siebie powierzchni stawowych, widocznej deformacji stawu i wymaga nastawienia przez lekarza.
Jak długo trwa leczenie skręconej kostki?
Leczenie skręcenia I stopnia trwa zwykle 2-3 tygodnie. W przypadku skręcenia II i III stopnia proces gojenia może zająć od 3 do 6 tygodni, a pełna rehabilitacja nawet kilka miesięcy.
Kiedy po skręceniu kostki należy zgłosić się do lekarza?
Do lekarza należy zgłosić się, gdy po urazie występuje silny ból, znaczny obrzęk, krwiak, widoczna deformacja stawu lub niemożność obciążania kończyny. Również jeśli objawy nie ustępują po kilku dniach stosowania domowych metod leczenia, warto skonsultować się ze specjalistą.
Czy skręcona kostka wymaga operacji?
W większości przypadków skręcenie kostki leczy się zachowawczo. Leczenie operacyjne stosuje się rzadko, głównie u sportowców czy tancerzy oraz w przypadku nawracających skręceń stawu skokowego z przewlekłą niestabilnością.
Jakie są najczęstsze powikłania po skręceniu kostki?
Najczęstszym powikłaniem jest przewlekła niestabilność stawu skokowego, czyli powtarzające się skręcenia, co może prowadzić do trwałych uszkodzeń torebki stawowej i więzadeł. Możliwe są również chroniczne dolegliwości bólowe, obrzęki oraz ograniczenie ruchomości stawu.
Jak prawidłowo stosować lód na skręconą kostkę?
Lód (lub zimny okład) należy stosować przez 10-15 minut 5-6 razy dziennie przez pierwsze 2-3 dni po urazie. Ważne, aby nie przykładać lodu bezpośrednio na skórę – powinien być zawinięty w ściereczkę lub inny materiał. Chłodzenie pomaga zmniejszyć obrzęk i ból.
